«Фейк» - бул социалдык тармактардын ар бир активдүү колдонуучусу билген сөз. Анын үстүнө, бул жаңылыктарга гана эмес, бирөөнүн кызыкчылыгын көздөгөн колдонуучуларга дагы тиешелүү. Бул аккаунттар кээде агрессивдүү, кээде өтө ынанымдуу болот.
Эреже боюнча, шайлоо алдындагы жарыш учурунда социалдык тармактарда фейктер көбөйүп кетти. Бул өлкөдөгү акыркы парламенттик шайлоо учурунда болгон. Партиялардын парламенттик мандат үчүн күрөшү башталгандан ушул күнгө чейин саясий күчтөр жасалма аккаунттарды өз максаттары үчүн колдонуп келишет.
Бирок бүгүн биз мындай аккаунттардын артында чыныгы адамдар отура турганын, буйрутманы аткарып, коргогондугу үчүн акча төлөнүп, керек болсо кол салганга чейин барарын эске салууну чечтик. Мындай кызматтарды көрсөткөндөр канча каражат алат жана Кыргызстанда фейк катары иштөөнүн өзгөчөлүгү эмнеде? Reporter.kg редакциясы бул суроолорго жооп издөөгө аракет кылды.
Башында, SMM адистеринде троллдордун фабрикасы бар экендигин билишиңиз керек (бирок баарында эмес). PR адиси Гүлнура Торалиева алардын өзгөчөлүктөрү жана айырмачылыктары жөнүндө айтып берди.
SMM группа — бул социалдык тармактардагы медиа ишмердүүлүктүн үстүндө иштеген социалдык маркетинг менеджерлеринин тобу. Чыныгы уюмдар SMM-тобу менен мыйзамдуу, ачык иштешет, бул партиялардын жана талапкерлердин позициясын коомчулукка жеткирет. Плакаттарды түзөт, социалдык роликтерди жайгаштырат, копирайтерлик менен алектенет.
Ал эми троллдор — бул социалдык тармактарда иштеген адистердин тобу ондогон жасалма аккаунттарды түзүп, диверсиялык жумуштарды жасаган этикага жат иш-аракеттерди жүргүзүшөт.
Үгүт маалында партиялардын биринде иштеген Аскар (аты-жөнү редакция тарабынан өзгөртүлдү) бул иш-чара кандай жүрүп жаткандыгы жөнүндө айтып берди.
«Мен өзүм фейктер менен иштеген эмесмин. Бирок бир нече социалдык түйүндөрдө ар биринин ондогон жасалма аккаунттары бар балдарды билем. Бул жол менен каражат табам деп жаңы келгендерге даяр тексттер менен сүрөттө берилет. Алар аны таратышат жана оң жана терс комментарийлерди кайда жазыш керектигин да көрсөтүп, шилтемелерди беришет. Алар менен иштешип жатып, чыныгы адамдар менен фейктерди эч кыйынчылыксыз айырмалап, таанып билүүгө үйрөнөсүз», — деди Аскар.
Айбек (редакция тарабынан аты өзгөртүлдү) фейктин эң негизги милдети (бул жерде тролл, башкача айтканда, жасалма аккаунт түзгөн адам жөнүндө сөз болуп жатат) — бул жерде ал чыныгы адамдардын сүрөттөрү менен катталуучуларга ишенимдүү аккаунтту түзөрүн айтты.
“Чыныгы аккаунт түзүү үчүн бир айдан ашыгыраак убакыт талап кылынат. Биз көбүнчө фейк аккаунт экенин билгизбөө үчүн башкалардын сүрөттөрүн колдонобуз, бул албетте кооптуу. Анткени бул аккаунттар башка партияларды жана адамдарды жаманатты кылуу же мактоо үчүн колдонулат. Анда этикага туура келбеген сөздөр, аргументтер да жазылат».
Бул иштин көптөгөн кемчиликтери бар. Себеби жасалма аккаунттардын ээлери мындай жеңил акча үчүн өз принциптеринен четтеп кетишет жана псхикалык жактан да зыянын тийгизбей койбойт.
Гүлнура Төралиева мындай иш-чаралар негизинен кимдир-бирөөнүн кадыр-баркын түшүрүүгө багытталгандыгын белгилейт.
«Көбүнчө жасалма аккаунттар менен иштөө региондор аралык кастыкты козутуп, жалаа жаап кетет. Башкача айтканда, бул бир гана адамды жаманатты кылууга эмес, каршылаштарын, атаандаштарын кагылыштырууга чейин алып барат. Ошондуктан, бул иш жашыруун жүргүзүлүп жатат», — деди ал.
Айгеримдин айтымында, (аты редакция тарабынан өзгөртүлдү) ал каржы маселесинен улам тролл фабрикасына иштөөгө аргасыз болгон.
«Мен шайлоо өнөктүгү учурунда иштеп жатып депрессияга кабылдым. Акча үчүн, өз көз караштарыңыздан баш тартып, эч качан добуш бербей турган адамдарды макташыңыз керек. Дээрлик баардыгы психологиялык депрессияга түшүп, эмне кылып жүргөнүн эч кимге айтпайт. Сиздин коопсуздугуңуз алда канча маанилүү. Бул, албетте, оңой акча, бирок мында эч ким узак убакыт иштегиси келбейт».
Ошентип, фейк аккаунттарды иштеткендер канча каражат табышат? Жогоруда аты аталгандардын бардыгынын жооптору бирдей эле болду. Бирок каржы жагы кимге жана кайсы партияга иштеп жатканыңа да байланыштуу.
Жөнөкөй боттор орто эсеп менен 250 доллар алышат. Ошондой эле алардын ишин толугу менен көзөмөлдөгөн менеджерлер бар, аларга эки, ал тургай үч эсе көп төлөнөт, мисалы, 10 күнгө 1000 долларга чейин каражат табышат.