Эсенбек Марат уулу ______ атайын Reporter.kg үчүн
Борбордук шайлоо комиссиясы башка партиялардын басымы астында “Кыргызстан” партиясын шайлоодон четтетүү жөнүндө чечим кабыл алды деген пикир барган сайын чындыкка айланды.
Мыйзамга ылайык, ушул күнү, кечки саат 18ге чейин, шайлоо жарышына катышууну каалаган саясий уюмдар бардык зарыл документтерди БШКга тапшырышы керек болчу.
Ошол эле күнү кечинде шайлоого ат салышкан башка саясий партиялардын өкүлдөрү БШКнын имаратына келип, “Кыргызстан” партиясынын документтери кеч келдим деп, каттоодон өткөрбөөгө чакырышты.
Бул айыптоолор БШКнын кезексиз жыйынга чогулушуна себеп болду. Жыйын катуу талаш-тартыштар менен коштолду. Себеби, «Кыргызстан» партиясынын өкүлү документтерди БШКга мыйзамда белгиленген мөөнөттөн (24-августта саат 18.00гө чейин) кийин тапшырды имиш.
Катталуу учурунда ар бир тараптын өкүлдөрү кичине мыйзам бузуусун өткөрүп жибербөө үчүн атаандаштардын аракеттерин кылдаттык менен көзөмөлдөп турушуптур. Шайлоо өнөктүгү башталганга чейин техникалык мүчүлүштүктү көбүртүү менен саясий атаандаштар күчтүү партиялардын бирин жок кылууга аракет кылышты.
Белгилей кетүүчү нерсе, БШКнын каттоо журналындагы жазуулар боюнча, саат 18:00гө чейин бир нече мүнөттүн ичинде «Реформа», «Республика», «Бүтүн Кыргызстан», «Социал-демократтар», «Биримдик», «Мекеним Кыргызстан» жана «Ордо» партиялары документтерин тапшырган. Бирок, шайлоого катышып жаткан башка саясий партиялардын өкүлдөрү “Кыргызстанды” шайлоодон четтетүүнү талап кылышкан.
Эң эле кызыгы атаандаш партиялар өлкөнү өнүктүрүү программалары боюнча атаандашуунун ордуна БШКнын имаратынын киришиндеги каттоо журналындагы жазууларды талкуулап, кырдаалды козутууну чечишти. Бирок БШК документтерди каттоо убактысы боюнча “Кыргызстан” партиясына эч кандай дооматы жок.
25-августта БШКнын жыйынында “Кыргызстан” партиясын шайлоодон четтетүү чечими кабыл алынды. БШКнын жумушчу тобунун мүчөсү Абдыжапар Бекматов сунуш мыйзамда каралбаган адам тарабынан документтерди берилгендигине байланыштуу келип түшкөн деп түшүндүрдү. Башкача айтканда, «Кыргызстан» партиясынын атынан документтерди анын ыйгарым укуктуу өкүлү болбогон адам берген.
“Кыргызстан” партиясынын лидери Канат Исаев бул мыйзам бузуу шайлоо процессине жана шайлоого өз таасирин тийгизбейт, жана партиянын ыйгарым укуктуу өкүлү ооруп жаткандыгына байланыштуу документтерин тапшыра албай калгандыгын айтты. Ошентип, анын ордуна ишеним каты бар башка адам документтерди алып келген.
Бирок, БШКда дээрлик бардык саясий бирикмелер жөнүндө техникалык эскертүүлөр бар. Айрымдары документтердин толук эмес пакетин алып келишсе, кээ бирлеринде башка өлкөлөрдүн жарандыгы бар талапкерлер болушу мүмкүн. Бирок БШК башка партияларга кош стандарттарды колдонуп, «Кыргызстан» партиясын гана шайлоодон четтетти.
Партиянын лидери Канатбек Исаев жумушчу топтун чечими башка партиялардын өкүлдөрүнүн басымы астында кабыл алынгандыгын, алар “Кыргызстанды” шайлоого катышуу үчүн документтерди каттоо үчүн кечигип жаткандыгына байланыштуу шайлоодон четтетилишин талап кылгандыгын билдирген.
«Башка саясий партиялардын өкүлдөрү жеке кызыкчылыктарын көздөп, БШКнын төрагасына кысым көрсөтүүгө аракет кылып, бизди шайлоодон четтетүүнү талап кылышты. Буга жол берилбейт, бардыгы мыйзам чегинде болушу керек. «Кыргызстан» алдыдагы парламенттик жарыштын фавориттеринин бири деп эсептейм, ошондуктан биздин атаандаштар бизди жок кылууга аракет кылышты «, — деди Исаев.
Мындан тышкары, юристтердин айтымында, БШК документтерди кабыл алгандан кийин кайтарып берүү менен, “Кыргызстан” партиясынын талапкерлерин шайлануу конституциялык укуктарынан негизсиз ажыраткан, бирок ошол эле учурда бул документтерди толуктоого убакыт берген эмес.
«Жогорку Кеңештин депутаттарын шайлоо жөнүндө» мыйзамга ылайык, Конституцияда саясий партиялардын «толук эмес» документтерин кайтарып берүү мүмкүнчүлүгү каралган эмес. Буга байланыштуу, “Кыргызстан” партиясы БШКнын чечимин жокко чыгаруу боюнча административдик сотко доо арыз менен кайрылды.
Бирок «Ата Мекен», «Бир Бол», «Реформа» жана «Чоң Казат» саясий партияларынын өкүлдөрүн окуялардын мындай болушу канааттандырган жок. Натыйжада, алар экстремалдык чараларды көрүп, президентке жана Кыргызстандын сотторуна БШКнын «Кыргызстан» жөнүндө чечимин күчүндө калтырууну өтүнүп кайрылып жатышат.
Бул партиялардын өкүлдөрү “Кыргызстан” партиясы алдыдагы шайлоодо күчтүү оюнчулардын бири экендигин жакшы билишет. Эгер ал жарышка кайтып келсе, башка партиялар мандат үчүн күрөшүүсү кыйын болот. Акырында, «Кыргызстан» өлкөнүн саясатындагы оор салмактуу, өз электораты менен, башка саясий уюмдарга эмес, ушул партияга берилген жүз миңдеген шайлоочулары бар.
Негизги маселе, жаза, чындыгында, документтерди БШКга уруксатсыз адам тарабынан тапшыруу деген мыйзам бузууга пропорционалдуубу. Жок. Бузуунун мүнөзү шайлоочуларды партияны тандоо укугунан ажыратуу дегенди билдирбейт. Акыр-аягы, Конституцияга жана ага тиешелүү бардык мыйзамдарга ылайык ар бир жаран тандоо укугуна ээ.
Автордун пикири редакциянын көз карашын билдирбейт.