Будапештте өтүп жаткан Түрк мамлекеттери уюмунун бейформал саммити түрк интеграциясын жана эл аралык кызматташтыкты тереңдетүү жолундагы маанилүү этап болуп калды. Бул тууралуу саясат таануучу Бакыт Бакетаев Reporter.kgге берген маегинде билдирди.
Анын айтымында, UTC саммити биринчи жолу байкоочу өлкө болгон Венгриянын аймагында өтүп жатат, бул Будапешттин түрк дүйнөсүндөгү процесстерге барган сайын активдүү катышуусунун символу.
«Бүгүнкү күндө бириккен аймактык шериктештиктер (АТК) өлкөлөрү ИДПнын жалпы көлөмү боюнча дүйнөдө болжол менен 12-орунда турат, тышкы сооданын көлөмү 850 миллиард долларга жетет, анын 57 миллиардга жакыны бириккен аймактык шериктештиктердин өлкөлөрүнүн ортосундагы ички соода болуп саналат. Бул олуттуу өсүш: мындан бир нече жыл мурун эле эксперттик көрсөткүч 33% болгон эмес.
Ал түрктөрдүн интеграциясы идеясы 1990-жылдары элдик дипломатия форматында пайда болуп, кийин парламенттик деңгээлге өтүп, азыр мамлекеттик деңгээлде бекемделгенин эске салды. Бакетаевдин айтымында, Бириккен аймактын өлкөлөрүн жалпы тил жана маданий мурастар гана эмес, ошондой эле окшош ой жүгүртүү бириктирип турат жана уюм өзү «рухий жактан байланышкан коомчулукту» билдирет.
«Кыргызстан үчүн бириккен аймактык шериктештикке катышуу, апыртып айтканда, руханий импульс болуп саналат. Башка эл аралык структуралардан айырмаланып, бул кызматташуунун бир кыйла түшүнүктүү форматы. Бул жөн эле саясат эмес, бул кылымдарды карыткан жалпы философия», — деп баса белгиледи саясат таануучу.
Бакетаев ошондой эле Камбар-Ата-1 ГЭСин биргелешип куруу боюнча Кыргызстан, Казакстан жана Өзбекстан кол койгон келишимди мисал келтирди. Анын айтымында, мындай долбоорлор саясий эрктин жана аймактык биримдиктин аркасында ишке ашат. Ал Эфиопия жана Уругвай менен болгон кырдаалды салыштырды, бул жерде ири ГЭСтерди куруу коңшу мамлекеттердин ортосундагы консенсустан кийин гана мүмкүн болду.
«Мен ар дайым айтам: бизге суу менен жарыктын биримдиги керек. Адам суусуз бир жумадан ашык жашай албайт. Суу жана энергетика жашоонун негизи жана түрк өлкөлөрү аймактын энергетикалык келечегин биргелешип түзүүгө жөндөмдүү», — деп жыйынтыктады эксперт.
Эске сала кетсек, Кыргызстандын президенти Садыр Жапаров Будапештте бириккен аймактык коомчулуктардын саммитине катышууда. Иш-чаранын алкагында уюмга мүчө өлкөлөрдүн ортосундагы кызматташтыктын негизги багыттарын камтыган бир катар документтерге кол коюу болду.
