Борбордук Азия өлкөлөрү дүйнөлүк океандардан алыс жайгашкан географиялык абалын кемчилик эмес, стратегиялык артыкчылыкка айланта турган олуттуу экономикалык трансформациянын босогосунда турат. Бул процесстин негизги түрткүчү — Аваза шаарында өткөн БУУнун Үчүнчү конференциясы жана анда кабыл алынган 2034-жылга чейинки Авазин аракеттер программасы болду. Ал регионго дүйнөлүк экономикага толук кандуу интеграциялануу үчүн мүмкүнчүлүк терезесин ачууда.

Изоляциядан интеграцияга: экономикалык пайда
Жаңы стратегиянын өзөгүндө Евразиялык транспорттук каркасты түзүү — Борбордук Азияны түздөн-түз Европанын жана Азиянын ири базарлары менен байланыштырган, тыгыз уланган авто жана темир жолдордун амбициялуу тармагын куруу турат. Бул өлкөлөр үчүн жаңы жолдордон да чоңураак артыкчылыктарды алып келет:

• Транспорттук чыгымдарды азайтуу. Түз жана заманбап маршруттар товар жеткирүүнүн убактысын жана баасын кыскартат. Бул Казакстан, Өзбекстан, Кыргызстан, Тажикстан жана Түркмөнстандан экспортту дүйнөлүк рынокто атаандаштыкка жөндөмдүү кылат, ал эми импортту ички керектөөчү үчүн арзандатат.
• Соода жана транзиттик потенциалдын өсүшү. Борбордук транзиттик түйүнгө айлануу туруктуу киреше алып келет. Бажы процедураларын жөнөкөйлөтүү жана логистикалык борборлорду өнүктүрүү регион ичиндеги жана тышкы өнөктөштөр менен сооданын көлөмүн бир нече эсеге көбөйтөт.
• Инвестиция тартуу жана жумуш орундарын түзүү. Транспорттук каркасты ишке ашырууга азыр эле 47 миллиард АКШ долларынан ашык инвестиция багытталган. Бул инфраструктураны жаңыртуу гана эмес, курулуш, логистика, тейлөө жана башка тармактарда миңдеген жумуш орундарын түзөт. Бул каражаттын 45%га жакыны Казакстанга туура келет.
• Экономиканы диверсификациялоо. Транспорттук коридорлор чийки затка байланышпаган тармактарды өнүктүрөт. Жаңы маршруттардын боюнда өнөр жай кластерлери, өндүрүш ишканалары жана экспортко багытталган агроөнөр жай комплекстери пайда болот.

Бул ири өзгөрүүлөрдү эл аралык коомчулук да колдоодо. Авазин аракеттер программасы Евразия өнүктүрүү банкы сыяктуу эл аралык финансы институттарын инфраструктуралык долбоорлорду каржылоого активдүү тартууга чакырат. Мындай өнөктөштөр капитал менен гана эмес, тажрыйба менен да камсыздап, ар кайсы өлкөлөрдүн аракеттерин координациялоого жана долбоорлордун дүйнөлүк стандарттарга ылайык болушуна көмөктөшөт.

Демек, Борбордук Азия үчүн чечүүчү учур келди. Транспорттук байланышты өнүктүрүүгө активдүү инвестиция салуу менен регион деңизге түз чыгуунун жоктугун жоюп эле койбой, туруктуу экономикалык өсүштүн, жарандардын жашоо деңгээлин көтөрүүнүн жана дүйнөлүк соодадагы маанилүү звено катары өз ордун бекемдөөнүн пайдубалын түптөөдө.