Кыргызстандын экономикасы 2024-жылы анын жакынкы жылдардагы өнүгүүсүн аныктаган бир катар маанилүү өзгөрүүлөргө дуушар болду. Статистикалык маалыматтардын анализи оң тенденцияны көрсөтүүдө: чет элдик капиталдын жалпы агымы бир аз азайганы менен, түз инвестициялардын көлөмү өсүүдө.

Түз инвестициялар өсүүдө, жалпы агым азаюуда

2024-жылы өлкөгө келген чет элдик капиталдын жалпы көлөмү (насыялар, гранттар жана башка формаларды кошкондо) 6,9 млрд долларды түзгөн. Бул көрсөткүч 2023-жылга салыштырмалуу 2,7%га аз.

Жалпы агым 6,9 млрд долларды түзөт – бул сумма өлкөгө келген бардык каражаттарды камтыйт: эл аралык банктардан алынган насыяларды, гранттарды жана түз инвестицияларды. Анын олуттуу бөлүгү – бул карыздык капитал (насыялар). Насыяны пайыздары менен кайтаруу керек болгондуктан, ал экономиканын карыз жүгүн көбөйтөт.

Ошондуктан жалпы көрсөткүчтүн (-2,7%) азайышы кооптуу эмес. Балким, өлкө жөн гана аз карыз ала баштады, бул узак мөөнөттүү туруктуулук үчүн жакшы көрүнүш.

Ал эми түз чет элдик инвестициялар — бул таптакыр башка акча. Алар кайтарылбайт, анткени бул капитал реалдуу секторго: заводдорду курууга, жабдууларды сатып алууга, жаңы жумуш орундарын түзүүгө жана технологияларды киргизүүгө жумшалат.

Бул жаатта абал тескерисинче: 2024-жылы түз инвестициялардын көлөмү 1,03 млрд долларга жетип, 2023-жылга салыштырмалуу 21,9%га өскөн.

КМШ өлкөлөрүнөн келген капитал алдыңкы орунда

Түз инвестициялардын географиясында да олуттуу өзгөрүүлөр болду.

КМШ өлкөлөрүнөн келген түз инвестициялардын көлөмү 1,6 эсеге (60%га) өскөн. Негизги салым кошкон мамлекеттер: Орусия, Казакстан, Азербайжан жана Өзбекстан.

КМШдан тышкаркы өлкөлөрдөн келген инвестициялар 4,1%га көбөйгөн. Мунун негизги себепчилери — Кытай, Түркия, Люксембург, Германия жана Кипр.

КМШга кирбеген өлкөлөрдөн келген инвестициялардын агымы салыштырмалуу аз — 4,1%га өскөн. Бул өсүү негизинен Кытай, Түркия, Люксембург, Германия жана Кипр сыяктуу өлкөлөрдүн активдүү катышуусунун эсебинен болгон.

Натыйжада инвестициялык альянс түзүлгөн: анда Кытай (27,8%) жана Орусия (27,1%) башкы орунда турат. Бул эки өлкө Кыргызстандагы түз чет элдик инвестициялардын жарымынан көбүн камсыз кылууда.

Алдыңкы 5 инвестициялык өлкө

Чийки заттан соода жана өндүрүшкө

Бул инвестициялар кайсы тармактарга багытталууда? Анализ көрсөткөндөй, түз чет элдик инвестициялардын 86,3%ы төрт негизги секторго багытталган:

1. Иштеп чыгаруучу өнөр жай
2. Пайдалуу кендерди өндүрүү
3. Дүң жана чекене соода
4. Финансылык ортомчулук жана камсыздандыруу

Бирок бул топтун ичинде олуттуу орун алмашуулар болгон. Мурунку жылдары кен казуу тармагы инвесторлор үчүн негизги багыт болсо, 2024-жылы бул секторго болгон түз инвестициялардын көлөмү эки эсе кыскарган.

Ошол эле учурда башка тармактарда чыныгы өсүү байкалган:

• Соода тармагындагы инвестициялар 2,1 эсеге көбөйдү.
• Иштеп чыгуу өндүрүшүндөгү инвестициялар 1,5 эсеге көбөйгөн.
• Финансылык секторго инвестициялар 14%га жогорулаган.

Бул көрсөткүчтөр инвесторлор чийки зат өндүрүшүнөн көңүлүн өндүрүш жана капитал тез айланган тармактарга: соода жана финансылык кызмат көрсөтүүлөргө бура баштаганын көрсөтөт. Бул, өз кезегинде, чет элдик инвесторлордун Кыргызстандын экономикасына болгон ишениминин өсүшүн да тастыктайт.