Кыргызстандын асманындагы учкучсуз учактардын (дрондордун) көзөмөлсүз учуу доору аяктоо алдында турат. Жарандык авиация мамлекеттик агенттиги (ЖАМА) сүйүүчүлөрдүн да, кесипкөй операторлордун да ишин түп-тамырынан өзгөртө турган эрежелердин долбоорун иштеп чыгып, коомдук талкууга чыгарды. Бийлик техниканы толук каттоого алуу, пилотторго катуу талаптарды коюу жана аба мейкиндигин так зоналарга бөлүү аркылуу Учкучсуз учуучу аппараттар (УУА) рыногун «көмүскө зонадан» чыгарууну көздөөдө.

Жөнгө салуунун өзөгү аппараттардын беш классына негизделет — С0 (150-250 гр) классынан С4 (25 кгдан жогору) классына чейин. Бирок долбоордо көптөгөн майда-чүйдөлөр камтылган. Алсак, эң жеңил дрондор (150 граммга чейин) фото же видеого тартуучу жабдуусу жок болсо гана катталбайт. Камеранын болушу аппаратты автоматтык түрдө С0 классына кошот жана каттоону милдеттендирет.

Орто салмак категориясына С1 (251 граммдан 900 граммга чейин) жана С2 (901 граммдан 4 кг чейин) класстары кирет. Мындай дрондорду колдонуу үчүн түзмөктүн техникалык жарактуулугун тастыктоо талап кылынбайт, бирок УУА операторунун сертификаты сөзсүз болушу керек.

Эң оор дрондорду (С4 классы) коммерциялык максатта колдонуу үчүн башкарылуучу авиациядагыдай эле учууга жарамдуулук сертификатын алуу талабы киргизилүүдө. Ал эми С3 классындагы (4-25 кг) аппараттар ыйгарым укуктуу инспектор же уюм берген техникалык абал актысы менен коштолушу шарт.

Долбоорго ылайык, бардык класстар үчүн байланыш үзүлгөн учурда учуп чыккан жерине автоматтык түрдө кайтуу (RTH) тутумун, ошондой эле геомаалымдоо жана геозоналоо тутумдарын орнотуу милдеттүү болот.

Техниканы башкарган адамдарга болгон талаптар да олуттуу катаалдашууда. Дронду асманга мыйзамдуу түрдө 18 жашка толгон жана кеминде орто билими бар адам гана учура алат. Бирок бул жетишсиз: болочок операторлор аккредитацияланган борборлордон окуп, нарколог жана психиатрдын корутундусу камтылган медициналык маалымкатты (086 формасы) тапшырууга милдеттүү.

Оператордун сертификаты 36 ай мөөнөткө берилет. Дрондорду коммерциялык максатта колдонуу үчүн компаниялар пайдалануучунун атайын сертификатын алып, коопсуздукту башкаруу тутумдарын киргизип жана үчүнчү жактардын алдындагы жоопкерчиликти сөзсүз камсыздандырууга тийиш.

Долбоор аба мейкиндигин түстөр менен белгилөөнү сунуштайт:

• «Жашыл зонада» (D категориясы) — калктуу конуштардан жана аэропорттордон алыс жерлерде — дрондорду ашыкча бюрократиясыз 120 метр бийиктикке чейин учурууга болот.
• «Сары зонага» (C категориясы) кирген шаарларда жана айылдарда милдеттүү түрдө алдын ала билдирүү тартиби киргизилет — пилот аба кыймылы органдарына өз пландары тууралуу алдын ала кабарлашы керек.
• Электр чубалгылары, түтүктөр жана заводдор жайгашкан «Кызгылт сары зонада» (B категориясы) талаптар андан да катуу, бул жерде ЖАМАнын атайын уруксаты гана эмес, ар бир учууга диспетчерлерге өзүнчө суроо-талап жөнөтүү керек.
• Аэропортторду жана эл көп чогулган жерлерди камтыган «Кызыл зонада» (A категориясы) максималдуу чектөөлөр иштейт: бул жерде жөнгө салуучу органдын уруксаты, диспетчерлер менен макулдашуу жана учуунун расмий планы болгондо гана учууга уруксат берилет.

Техниканы сыноо же айыл чарба иштери сыяктуу өзгөчө тапшырмалар үчүн тобокелдиктерди терең баалоону талап кылган «бөлүнүп каралган зоналар» (F категориясы) каралган. Мындан тышкары, оператордун көзү жетпеген аралыктагы (мисалы, жүк жеткирүү же мониторинг) ар кандай миссиялар эми юридикалык жактан кесипкөй авиацияга теңештирилет жана учактардыкындай эле жөнгө салуучу орган менен макулдашылган толук кандуу учуу планын тапшырууну талап кылат.

Эске салсак, буга чейин президент Садыр Жапаров жарандык авиацияны масштабдуу реформалоо жөнүндө мыйзамды бекиткен, ал 2026-жылдын башынан тарта күчүнө кирет. Документ Аба кодексине өзгөртүүлөрдү киргизип, учуулардын коопсуздугуна көзөмөлдү күчөтүүгө, анын ичинде учкучсуз учактарды колдонууну катуу жөнгө салууга багытталган.

Бул өзгөрүүлөр жергиликтүү авиакомпаниялар дээрлик 20 жылдан бери чыкпай келе жаткан Евробиримдиктин «кара тизмесинен» Кыргызстанды чыгаруу боюнча мамлекеттик стратегиянын бир бөлүгү болуп саналат. Жаңы стандарттарды киргизүү жана Еврокомиссиянын жыйынтыктоочу аудитинен ийгиликтүү өтүү 2026-жылдын май айына карата Европага учууларга тыюуну алып салууга мүмкүндүк берет деп күтүлүүдө.