Кыргызстандын борборунда Жамааттык коопсуздук кеңешинин саммити аяктады. Анда Бишкектин төрагалыгынын жыйынтыктары гана чыгарылбастан, уюмдун алдыдагы жылдарга өнүгүүсү да белгиленди. Түштүк чек араларындагы глобалдык чыңалуулардын жана коркунучтардын күчөшүнүн шартында мүчө-мамлекеттердин лидерлери 15 документтен турган таасирдүү пакетке кол коюшту, жаңы Жамааттык коопсуздук стратегиясын бекитишти, ЖККУнун күчтөрүн кеңири масштабдуу кайра куралдандыруу программасын макулдашышты жана жаңы башкы катчыны дайындашты.

Саммит президент Садыр Жапаровдун төрагалыгы астында өтүп, Кыргызстанга Беларусь, Казакстан, Россия жана Тажикстандын лидерлери келишти. Иш-чара РФ президенти Владимир Путиндин мамлекеттик сапарынын жыйынтыгын белгилеп, ага өзгөчө маани берди.

Расмий бөлүктөн мурун кыргыз салттарына сүңгүп кирип, президент Садыр Жапаров кесиптештери менен сүйлөшүү столунда эмес, резиденциясында жайгашкан «Кыргыз айылы» этнографиялык комплексинде жолугушту.

Конокторго көчмөн жашоо образы көрсөтүлүп, эч ким кайдыгер калбагандай сезилди. Владимир Путин өзгөчө көңүлдү бурду. Көчмөн турак жайлар жөнүндө айтылганда, Россиянын президенти жылмайып, анда да боз үй бар экенин айтты. Бир аздан кийин орус лидери көпчүлүктү таң калтырып, комуз алып, күү чертүүгө аракет кылды. Бул учур дароо социалдык тармакта популярдуу болуп кетти.

Эч ким куру кол кайткан жок: Садыр Жапаров кесиптештерине колго жасалган кийизден жасалган паннолорду жана улуттук музыкалык аспаптарды белекке берди. Бул салттардын “жумшак күчү” жолугушуунун жалпы маанайын аныктап, президенттерди жайдары жана диалогго даяр абалда көрсөттү.

Президент Садыр Жапаров заманбап коопсуздук чакырыктарына жана коркунучтарына каршы туруу үчүн конкреттүү кадамдар жасалганын белгиледи. Ал ондогон биргелешкен машыгуулардын ийгиликтүү өткөрүлгөнүн жана атайын кызматтардын ортосундагы кызматташтыктын бекемделгенин белгиледи. ЖККУнун башкы катчысы Имангали Тасмагамбетов уюмду чыңдоого кошкон салымы үчүн мамлекет башчыларынан жогорку баа алып, үч жылдык отчетун тапшырды.

Стратегиялык чечимдер: Коопсуздук, саресеп жана жаңы башкы катчы

Жыйындын негизги күн тартибине жакынкы келечекте жамааттык коопсуздук архитектурасын калыптандыруучу стратегиялык документтердин пакетин кароо кирди.

Кол коюлган негизги документтер:

• ЖККУ Жамааттык коопсуздук кеңешинин декларациясы;
• «ЖККУнун Жамааттык коопсуздук стратегиясы жөнүндө» чечим;
• «ЖККУ мамлекеттеринин 2026–2030-жылдарга карата баңгизатка каршы стратегиясы»;
• Баңгизат айланмасына каршы кызматташууну чыңдоо боюнча билдирүү;
• «ЖККУнун Башкы катчысы жөнүндө» чечим;
• Аскер-экономикалык кызматташтык боюнча комиссиянын төрагасы жөнүндө чечим;
• Уюмдун позитивдүү элесин маалымат мейкиндигинде калыптандыруу боюнча чаралар;
• 2026–2030-жылдарға карата аскердик кызматташтыкты өнүктүрүү планы;
• ЖККУ күчтөрүн башкарууну уюштуруудагы түзөтүүлөр;
• Ардак белгилер жана медалдар менен сыйлоо боюнча чечимдер;
• ЖККУ Бюджетинин 2024-жыл үчүн аткарылышы жана 2026-жылга бюджет;
• Стратегиялык чечимдер: коопсуздук, аналитика жана жаңы башкы катчы;
• ЖККУнун жамааттык коопсуздуктун архитектурасын аныктаган стратегиялык документтердин пакети каралды.

Кол коюлган негизги документтер:

• ЖККУ Жамааттык коопсуздук кеңешинин декларациясы;
• «ЖККУнун Жамааттык коопсуздук стратегиясы жөнүндө» чечим;
• «ЖККУ мамлекеттеринин 2026–2030-жылдарга карата баңгизатка каршы стратегиясы»;
• Баңгизат айланмасына каршы кызматташууну чыңдоо боюнча билдирүү;
• «ЖККУнун Башкы катчысы жөнүндө» чечим;
• Аскер-экономикалык кызматташтык боюнча комиссиянын төрагасы жөнүндө чечим;
• Уюмдун позитивдүү элесин маалымат мейкиндигинде калыптандыруу боюнча чаралар;
• 2026–2030-жылдарға карата аскердик кызматташтыкты өнүктүрүү планы;
• ЖККУ күчтөрүн башкарууну уюштуруудагы түзөтүүлөр;
• Ардак белгилер жана медалдар менен сыйлоо боюнча чечимдер;
• ЖККУ Бюджетинин 2024-жыл үчүн аткарылышы жана 2026-жылга бюджет.

Эң маанилүү чечимдердин бири ЖККУнун Катчылыгынын ичинде уюмдун жоопкерчилигиндеги кырдаалды комплекстүү мониторинг жүргүзүү жана божомолдоо үчүн жооптуу болгон Маалыматтык-аналитикалык департаментти түзүү болду.

Кыргызстан үчүн маанилүү жаңылык: 2026-жылдын 1-январынан тартып биздин өлкөнүн өкүлү Таалатбек Масадыков ЖККУнун башкы катчысы кызматын ээлейт. Ал жетекчилер тарабынан жогору бааланган Имангали Тасмагамбетовдун ордуна келет — Садыр Жапаров ага ЖККУнун Биринчи даражадагы Ардак төш белгисин да ыйгарган. Масадыков катчылыкты 2029-жылга чейин ушул оор мезгилде жетектейт.

Россиянын артыкчылыктары: кайра куралдандыруу жана акыл-эс үчүн күрөш

Россия ЖККУга төрагалык кылууну 2026-жылдын 1-январынан тарта баштайт. Президент Владимир Путин анын «Көп полярдуу дүйнөдө жамааттык коопсуздук: жалпы максат – биргелешкен жоопкерчилик» деген ураан астында өтөрүн жарыялады.

Москванын негизги жана эң маанилүү демилгеси ЖККУнун жамааттык күчтөрүн заманбап орусиялык курал-жарактар жана жабдуулар менен жабдуу боюнча ири масштабдуу программаны ишке киргизүү сунушу болду.

«Бул чыныгы согушта натыйжалуу экенин далилдеген куралдарды ЖККУнун күчтөрүнө өткөрүп берүүнү камтыйт», – деп билдирди орус лидери.

Андан тышкары, Россия биргелешкен машыгууларды кеңейтүүнү, атайын кызматтардын даярдыгын күчөтүүнү жана авиациялык компонентти жана абадан коргонуу системасын өнүктүрүүнү көздөйт. Экстремизмге каршы турууга жана маалымат мейкиндигин коргоого өзгөчө басым жасалууда, анын ичинде ЖККУ өлкөлөрүнүн аналитикалык борборлорунун ассоциациясын түзүүгө басым жасалууда.

Саммит Кыргызстанга эмне алып келди?

Эксперттик коомчулуктун пикири боюнча, расмий күн тартибинде Кыргызстан үчүн алда канча маанилүү маселелер жашырылган. Саммит Бишкек үчүн өлкөнүн туруктуулугуна коркунуч келтирген актуалдуу маселелерди чечүү мүмкүнчүлүгүнө айланды.

Кыргыз Республикасы үчүн эң маанилүү пайдалар жакындап келе жаткан күйүүчү май кризисин жана кышкы электр энергиясынын жетишсиздигин чечүү болду. Көшөгө артында, Кыргызстанды электр энергиясы менен камсыз кылуу үчүн электр станцияларын газ менен камсыздоо маселелери талкууланган болушу мүмкүн.

Эксперттердин айтымында, өлкө эки жылдык кризиске туш болуп жатат жана саммиттин алкагында маанилүү маселелер боюнча макулдашууларга жетишүүгө мүмкүн болду: күйүүчү май жана газ менен камсыздоодон тартып, кыргыз товарларына, айрыкча текстильге, ЕАЭБ рынокторуна толук жетүүнү калыбына келтирүүгө чейин.

Эксперттер белгилегендей, Борбор Азиянын ролу өсүп жатат жана аймактын өлкөлөрү бирдиктүү фронтту көрсөтүүнү үйрөнүп жатышат.

«Бардык тараптар макулдашууларга жетишип, биримдикти сактап жатышат – бул ЖККУнун ролун өзгөртүп жатат», – деп баса белгилешет саясат таануучулар.

Саммит аяктады, төрагалык Москвага өттү. Россия тарап келерки жылга ураан сунуштады: «Көп полярдуу дүйнөдө жамааттык коопсуздук: жалпы максат – биргелешкен жоопкерчилик».

Президенттердин кийинки ири жолугушуусу 2026-жылдын 11-ноябрына пландаштырылган жана ал Россияда өтөт.