Кыргыз өкмөтү жумуш табуу үчүн мекенин таштап кетүүнүн кажети жок экенин уламдан-улам жарыялоодо. Өлкөдл туруктуу иш менен камсыз кылуу учун реалдуу мүмкүнчүлүктөр түзүлүп жатат. Чынында эле өкмөт бош орундардын жарманкелеринен баштап, кесиптик билим берүү программаларына чейин активдүү демилгелерди көтөрүп жатат. Бирок, расмий статистика жана божомолдор жумушсуздардын саны ондогон миңдеген эмгек рыногунун татаал картинасын көрсөтүп турат.
Бош орундардын жарманкелери жана «Социалдык контракт»
Иш берүүчүлөр менен жумуш издөөчүлөрдү байланыштыруу максатында Кыргызстанда бош орундардын жарманкелери байма-бай өткөрүлүп турат. Алсак, 2025-жылдын апрель айында Бишкекте масштабдуу жарманке өтүп, анда 60 ири ишкана жана уюм ар түрдүү тармактар боюнча 5 миңге жакын бош орундарды сунуштаган. Иш-чара жөнөкөй жумуш сунушу менен эле чектелбей, мектеп окуучулары үчүн кесипке багыт берүү боюнча тесттер, ЖОЖдордун жана колледждердин бүтүрүүчүлөрү үчүн консультациялар, мастер-класстар, кыска мөөнөттүү курстар жана жаштардын практикасы тууралуу маалымат берилди. Мындай жарманке аймактарда да өтүп жатат, мисалы, ушул жумада Кемин районунда тажрыйбалуу адистерге да, студенттерге да багытталган жарманкелер өткөрүлдү.
Муну менен катар мамлекет ишкерликти өнүктүрүүгө да көңүл бурууда. Президенттин «социалдык контракт» долбоору элдин жеке бизнесин ачууга мүмкүнчүлүк түзүүгө багытталганы айкын мисал. Бул долбоордун катышуучулары да адистештирилген жарманкелерде өз продукцияларын көрсөтүүгө мүмкүнчүлүк алышат.
Жумушсуздук жана актуалдуулугу жок бош орундар
Эмгек, социалдык коргоо жана миграция министрлигинин маалыматы боюнча, 2025-жылдын май айынын башына карата Кыргызстанда расмий түрдө 52 159 жумушсуз адам болгон. Ошол эле учурда өлкөдө 12 411 бош жумуш орундары бар болчу.
Бул парадоксалдуу, бирок чындык: бул жумуш орундарынын 70 пайыздан ашыгы, негизинен суроо-талап болбогон тармакта.
Бул жагдай эмгек рыногундагы мүмкүн болгон түзүмдүк дисбалансты көрсөтөт: сунушталган кызмат орундары үчүн зарыл квалификациясы бар кадрлардын жетишсиздигин же талапкерлердин белгилүү бир бөлүгү үчүн жагымдуу эмес эмгек шарттары.
Эмгек министрлигинин аракеттери: консультациялар, ишке орноштуруу жана окутуу
Эмгек министрлиги рыноктогу чыңалууну азайтуу боюнча жигердүү иш алып барууда. Республика боюнча 37,2 миңге жакын адам эмгек мыйзамдары, кесиптик билим берүү жана кесип тандоо боюнча консультация алышкан. Отчеттук мезгилде иш менен камсыз кылуу кызматынын жардамы менен 5335 адам ишке орношкон.
Дагы 3332 адам акы төлөнүүчү коомдук жумуштарга, анын ичинде аймактарды жана ирригациялык каналдарды тазалоого, социалдык объектилерди оңдоого жиберилген. Эмгек рыногунун учурдагы муктаждыктарын эске алуу менен 2817 адам кесиптик окууга жиберилген.
Кесипти туура тандоого жардам берүү үчүн Эмгек министрлигинин Кесиптик багыт берүү борборлору Бишкек, Каракол, Нарын, Талас, Жалал-Абад, Ош, Баткен, Өзгөн шаарларында жана Чүй облусунун Сокулук районунда иштейт. Жыл башынан бери алардын кызматынан 27 892 жаран пайдаланган.
Келечекке көз салуу жана пайданын көлөмү
Каржы министрлигинин маалыматы боюнча, 2025-жылдын аягына чейин жумушсуздардын саны өткөн жылга салыштырмалуу 3,9% азаят деп күтүлүүдө. Кыргызстанда жумушсуздардын жалпы саны 123,2 миң адамды түзүп, жалпы жумушсуздуктун деңгээли 4,4%га жетет деп болжолдонууда. (Белгилей кетчү нерсе, Каржы министрлигинин жумушсуздардын жалпы саны боюнча маалыматтары Эмгек министрлигинин катталган жумушсуздар боюнча маалыматтарынан айырмаланат, бул ар кандай эсептөө ыкмаларынан улам кеңири таралган).
Бирок бул цифралардын фонунда мамлекеттик колдоонун көлөмү жупуну көрүнөт. Кыргызстандын 2025-жылга карата бюджетинде жумушсуздук боюнча жөлөк пулга болгону 5,2 миллион сом бөлүнгөн. Айына орточо 450 сом жөлөк пул болсо, аны 555 гана адам алат. Кыргыз бийлигинин жумушчу орундарын түзүүгө, эмгек рыногундагы абалды жакшыртууга болгон аракети ачык көрүнүп турат. Бош орундардын жарманкелеринен тартып, өз алдынча иш менен камсыз болгондорго колдоо көрсөтүүгө чейин ар кандай программалар үй-бүлөдө жумуш менен камсыз кылууну стимулдаштыруу максатында иштелип чыккан. Бирок жумушсуздук көйгөйү, жумушчу күчкө суроо-талаптын жана сунуштун структуралык дисбаланстары, ошондой эле жумушсуз калгандарды социалдык колдоонун көлөмү республика үчүн актуалдуу көйгөй болуп калууда. Бүгүнкү күндө жумуш табуу үчүн мекенин таштап кетүү чындап эле керекпи деген суроонун жообу көпчүлүк кыргызстандыктар үчүн бүдөмүк бойдон калууда.
