Кыргызстанда кириллицадан латын алфавитине өтүү боюнча талкуулар кайрадан жанданды. Бул кадам түрк дүйнөсүндөгү интеграцияны тереңдетүү аракети катары каралууда. Бишкекте өткөн илимий конференцияда эксперттер бул маселени Түрк мамлекеттери уюмунун (ТМУ) бирдиктүү алфавит түзүү боюнча жигердүү иш-аракеттеринин алкагында талкуулашты.
Талкуулардын жанданышына курамына Азербайжан, Казакстан, Кыргызстан, Түркия жана Өзбекстан кирген ТМУнун демилгеси негизги түрткү болууда. Уюмдун атайын комиссиясы 32 тамгадан турган, латын графикасына негизделген жалпы түрк алфавитинин долбоорун макулдашкан.
Комиссиянын мүчөсү Низами Жафаровдун айтымында, жалпы алфавитке өтүү кыйынчылык жаратпайт, анткени ал көпчүлүк түрк өлкөлөрүнүн жазуусуна жакын. «Эң чоң маселе – казактар менен кыргыздардын латын алфавитине качан өтөрү», – деп белгилеп, ал маселе өтүү-өтпөөдө эмес, качан өтүүдө экенин баса белгиледи.
Коңшулаш түрк республикаларында латын алфавитине өтүү процесси жигердүү жүрүүдө:
-
Азербайжан менен Түркмөнстан латын алфавитине мурда өткөн.
-
Өзбекстан 2023-жылы өтүүнү толук аяктады.
-
Казакстан өтүү процессинде, бирок айрым кыйынчылыктарга туш болууда.
Кыргызстанда латын алфавитин колдонуу боюнча тарыхый тажрыйба бар — ал 1927-жылдан 1940-жылга чейин мамлекеттик алфавит катары колдонулган.
Кызуу талкууларга карабастан, өлкөдө реформанын каршылаштары да жок эмес. Алсак, профессор Мамед Тагаев Чыңгыз Айтматовдун пикирине таянып, кириллица маданий коддун маанилүү бөлүгү экенин, ал эми аны алмаштыруу «адамдын аң-сезимин кайра форматтоо» болорун билдирди.
Бийликтин расмий позициясы азырынча токтоо. Президент Садыр Жапаров буга чейин латын алфавитине өтүү тууралуу сөз кылуу эрте экенин билдирген. Ошентсе да, бул кадамды талкуулоо эксперттик деңгээлде да, түрк дүйнөсүнүн интеграциялык процесстеринин алкагында да уланууда.
