Көптөн күткөн 2021-жылга карата курчап турган чөйрөнүн абалы боюнча баяндамада биологиялык ар түрдүүлүктүн, жашоо чөйрөнүн жоголушу жана булгануунун олуттуу төмөндөшү белгиленет.
Австралиядагы экологиянын абалы «начар жана начарлоодо» деп айтылат өкмөттүн жаңы баяндамасында.
2021-жылга карата Айлана-чөйрөнүн абалы жөнүндө отчет, беш жыл сайын милдеттүү түрдө бааланат, шейшемби күнү жаңы шайланган федералдык эмгек өкмөтү тарабынан чыгарылды. Аны мурунку Либералдык-Улуттук Коалициялык Өкмөт 2021-жылы декабрда кабыл алган, бирок жарыяланган эмес.
Отчет талашсыз кайгылуу: экологиянын жаңы министри Таня Плиберсек тыянактарды «нес» жана «кризис менен төмөндөө тарыхы» деп атады.
Докладда Австралия дүйнөдөгү башка бардык континенттерге караганда сүт эмүүчү түрлөрүн жоголгону айтылат. Австралиядагы сүт эмүүчүлөрдүн 100дөн ашык түрү жапайы жаратылышта жок болгон деп жарыяланган, анын ичинде сегиз валлаби түрү.
Өлкөнүн дээрлик жарымы азыр кой жана бодо мал жаюу үчүн пайдаланылат жана 1990-жылдан бери 6,1 миллион гектарга жакын негизги токойлор тазаланган. Бул өзгөрүүлөр Австралия топурактын органикалык көмүртектин эң көп жоготууга учурагандыгын билдирет. Кытай менен АКШдан кийинки экинчи орунда турат.
Акыркы беш жылдын ичинде эң жаман өзгөрүүлөрдүн көбү болду. Бул мезгилде жаныбарлар менен өсүмдүктөрдүн 202 түрү “жоюлуп кетүү коркунучу алдында” деп жарыяланып, акыркы он жылда эле жок болуп бараткан түрлөрдүн жалпы саны 377ге жетти. Жергиликтүү түрлөргө караганда өсүмдүктөрдүн түрлөрү арбын.
Ал тургай, даректүү жардам аркылуу колдоо алган түрлөр деле жакшырбаганын көрсөттү жана 2019-2020-жылдардагы Кара жайдагы өрттүн кесепеттеринен кырдаал начарлайт деп күтүлүүдө. Өрттөр үч миллиардга жакын жаныбардын өлүмүнө же көчүрүлгөнүнө алып келген.
Океандагы кычкылдануу чекитине жетип, жаш кораллдарга коркунуч туудурууда, ал эми Улуу Тосмо рифинде 2016 – 2017 — 2020 жана ушул жылы окуялар болуп жатат. Деңиз деңгээлинин көтөрүлүшү көптөгөн жапыз жээк аймактарына, анын ичинде Түндүк аймагындагы маанилүү Какаду саздуу жерлерине таасирин тийгизүүдө. Австралиянын эң маанилүү дарыя бассейндеринин бири болгон Мюррей-Дарлинг бассейнинде 2019-жылы суунун деңгээли рекорддук көрсөткүчкө жетип, төмөндөгөн.
Жуукан капчыгайы сыяктуу түпкүлүктүү мурастар 2020-жылы кен казуучу алп Рио Тинто тарабынан темир рудасын алуу үчүн жардырылган. Бул уланып жаткан кыйроо салттуу менчик ээлеринин ачык каалоосуна каршы болуп жатат.
Сурамжылоодон кийинки сурамжылоо Австралиянын коомчулугу климаттын өзгөрүшүнө каршы күрөшүү үчүн көбүрөөк чараларды көрүүнү каалай турганын көрсөттү.
Көптөгөн шайлоочулар үчүн климаттын өзгөрүшү май айындагы федералдык шайлоодо биринчи маселе болгон.
Өкүлдөр палатасына жана Сенатка рекорддук сандагы Жашыл талапкерлер шайланды, ал эми Либералдык партия климаттын өзгөрүшүнө каршы активдүү үгүт жүргүзгөн көз карандысыз бирюзалар тарабынан шаардын чептеринде дээрлик жок кылынды. Ошентип, Лейбористтер өкмөттү түзө алган жалгыз негизги партия болгон.
Климаттын өзгөрүшүнө каршы иш-аракеттерди жана чара көрүүгө даяр саясатчыларды коомчулуктун колдоосун жогорулатуу акыркы жылдарда өлкөнүн көп бөлүгүн каптаган катуу токой өртүнө, суу ташкындарына жана бороон-чапкындарына түз жооп катары каралууда.
«Австралия дайыма аба ырайынын жана климаттын өзгөрмөлүүлүгүнүн өлкөсү болуп келген. Бирок, адам тарабынан шартталган климаттын өзгөрүшү көбүрөөк экстремалдык окуяларга жана кыйратуучу таасирлерге алып келүүдө. Бул отчет бизди курчап турган дүйнөгө келтирген зыяныбыз үчүн коңгуроо катары кызмат кылышы керек. Биз дүйнөнү жылытууну улантуу менен экологиялык жоготууларды чектөө үчүн экономикабызды жана коомубузду мүмкүн болушунча тезирээк декарбонизациялашыбыз керек»-деди Мельбурн университетинин климат таануу боюнча улук окутуучусу Эндрю Кинг.
Курчап турган чөйрөнүн абалы боюнча отчет 2021-жылдын декабрында мурунку коалициялык өкмөткө берилген, бирок алар аны шайлоонун алдында жарыялоодон баш тартышкан.
Ошентип, жаңы федералдык лейбористтик өкмөт күнөөнү 2013-жылдан бери бийликте турган Коалицияга жүктөөгө дилгир. Ошол мезгилдеги үч премьер-министрдин экөө климатты ачыктан-ачык четке каккан — Тони Эбботт жана Скотт Моррисон — Тернбулл климаттын өзгөрүүсү боюнча көбүрөөк иш кылгысы келгендиктен партия тарабынан кызматтан алынган.
