Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеӊешинин Социалдык саясат боюнча комитети «Массалык маалымат каражаттары жөнүндө» мыйзам долбоорун экинчи жана үчүнчү окууда кабыл алып, ага бир катар өзгөртүүлөрдү киргизди. Бул өзгөртүүлөр өлкөдөгү медиа ишмердүүлүгүнө карата талаптарды олуттуу катаалдаштырат. Негизги өзгөрүүлөр чет элдик катышууга чектөө киргизүүнү жана бардык ЖМК үчүн милдеттүү каттоону талап кылууну камтыйт. Бул буга чейин медиакоомчулук менен жетишилген компромистерден баш тартууну билдирет.
Чет элдик таасирге чектөө
Депутаттар Илимбек Кубанычбеков, Айбек Маткеримов, Эрнис Айдаралиев жана Советбек Рустамбек уулу медиа тармагындагы чет элдик катышууну олуттуу чектөөнү сунушташты. Алардын сунушу боюнча, ЖМКнын негиздөөчүлөрү төмөндөгү тараптар боло албайт:
-
Чет өлкө жарандары;
-
Жарандыгы жок адамдар;
-
Чет элдик юридикалык жактар;
-
Чет элдик капиталы 35%дан ашкан компаниялар.
Бул норма мурунку мыйзамга караганда кыйла катаал: мурда чет элдик капиталдын чеги 50% болуп, ал да болгону телекөрсөтүү уюмдарына гана тиешелүү болчу. Эми 35% чектөө бардык ЖМК түрлөрүнө тиешелүү болот. Министрлер кабинети бул өзгөрүүгө каршы чыккан жок.
Ыктыярдуу каттоону жокко чыгаруу
Мыйзам долбоорундагы эң талаштуу маселелердин бири – онлайн басылмалар үчүн ыктыярдуу каттоо принцибин жоюу болду. Депутаттар интернет басылмаларына жана аудио-видео программаларга ыктыярдуу негизде катталууга уруксат берген норманы алып салууну сунушташты.
Мындан тышкары, депутаттар маалымат таратууга укук берүү укугу ЖМКнын Юстиция органдарында каттоодон өткөн күнү гана күчүнө кирерин бекитүүнү талап кылышты. Каттоо, кайра каттоо жана аны жокко чыгаруу тартибин Министрлер кабинети аныктайт.
Бул өзгөрүү Маданият министрлиги жана медиакоомчулук тарабынан иштелип чыккан компромистик мыйзам долбооруна каршы келет. Журналисттер жана медиа-укук коргоочулар үчүн ыктыярдуу каттоо мамлекеттин ашыкча көзөмөлүнө каршы негизги талаптардын бири болчу.
Депутат Дастан Бекешевдин сунуштары
Депутат Дастан Бекешев жарандардын укуктарын коргоо жана ачык-айкындуулукту камсыздоо максатында бир нече сунуштарды киргизди:
-
ЖМК адамдарды майыптыгына карата дискриминациялаган маалыматтарды жайылтууга жол бербөө үчүн тиешелүү чараларды көрүүгө милдеттүү болот.
-
Медиа ишмердүүлүгүн сот аркылуу токтотуу механизми так аныкталат. Эгерде бир жыл ичинде үч же андан көп жолу мыйзам бузулуп, ыйгарым укуктуу орган тарабынан жазуу жүзүндө эскертүү берилсе жана алар аткарылбаса — бул негиз катары каралат.
-
Коргонуу жана улуттук коопсуздук тармагындагы мамлекеттик органдар башка мамлекеттик мекемелер сыяктуу эле ЖМКларга маалымат берүүгө милдеттүү болот.
Бул мыйзам долбоору — коомчулукта жана кесиптик чөйрөдө кызуу талкуу жараткан документтин алтынчы версиясы. Январь айында Маданият министрлиги менен медиакоомчулук иштеп чыккан компромистик долбоор парламентке киргизилген. Ал цензурага тыюу салууну, маалымат булагын коргоону жана жумшартылган каттоо шарттарын камтыган болчу.
Бирок комитет тарабынан жактырылган өзгөртүүлөр мыйзам долбооруна журналисттер кескин каршы чыккан катаал нормаларды кайра киргизди. Эми бул өзгөртүүлөр менен мыйзам долбоору Жогорку Кеңештин кароосуна коюлат.
