Электр энергиясын керектөөгө чектөөлөр киргизилип, расмий түрдө 2,7 миллиард кВт/саат тартыштыктын шартында Кыргызстан келе жаткан кышта олуттуу энергетикалык кризиске туш болуу коркунучунда турат. Бирок, көйгөйдүн тамыры учурдагы суунун деңгээлинин төмөндүгүндө эмес, эскирген гидроэнергетикага болгон көз карандылыкта жатат. Чечим – тез арада альтернативдүү энергия булактарына өтүүдө, толук газдаштыруу жана энергиянын эффективдүүлүгүн жогорулатууда. Мындай пикирин энергетика тармагынын эксперти Марат Чолпонкулов биздин басылмага берген эксклюзивдүү маегинде билдирди.

Бул кышта кризис болобу?
Электр энергиясы боюнча толук кандуу кризистин болушу тууралуу түз суроого эксперт этияттык менен жооп берди, бирок кесепеттерин азайтуунун бирден-бир реалдуу жолун айтты.

«Азыр жөн гана электр энергиясын натыйжалуу колдонуу, энергияны үнөмдөө менен алектениш керек. Эксперт катары мен башка жолун көрбөй турам. Муну бардык жерде жасоо зарыл», — деди Чолпонкулов.

Анын айтымында, бул мамлекетке жана ар бир жаранга тиешелүү.

«Биз адамдарга электр энергиясын натыйжалуу пайдаланууга болорун, башкача айтканда, суткасына 24 саат иштеген муздаткыч сыяктуу жакшы, эффективдүү шаймандарды колдонуу менен мүмкүн экенин түшүндүрүшүбүз керек», — деп түшүндүрөт ал. 

Тартыштыктын чыныгы себеби

Чектөөлөрдүн расмий себептеринин бири – Токтогул суу сактагычындагы суунун деңгээлинин төмөндүгү. Бирок, Марат Чолпонкулов көйгөй алда канча терең, системалуу жана глобалдык деп эсептейт.

«Суунун толушу жаанга жараша болбойт. Жер алдындагы суулар көтөрүлүшү керек экенин түшүнүшүбүз керек. Эсиңердеби, суу көп толгон жылдар болгон? Андай мезгилдер өттү. Жер алдындагы суулар төмөн түшүп кетти. Ал мезгилдер артта калды. Жер астындагы суунун деңгээли төмөндөдү. Бул бардык жерде болуп жатат, жалаң гана Кыргызстан эмес, Казакстанда жана түштүк кошуналарыбызда да. Суу жок болуп баратат», — деп белгилейт эксперт.

«Көрүнүп тургандай, мөңгүлөр да эрип жатат, көбү эрип кетти. Ошондуктан, биз өткөөл мезгилге кадам жасап, бир гана сууга таянбашыбыз керек. Бул биздин энергетиканын классикалык чечими болчу. Эми башка булактар тууралуу ойлонушубуз керек», — деп жыйынтыктайт ал.

Көз жаздымда калган альтернативалар: Күн, газ жана жер астындагы энергия булактары

Марат Чолпонкуловдун айтымында, өкмөт чектөөлөрдү киргизүү менен убактылуу «жабууну» колдонуп жатат, бирок натыйжалуураак жана узак мөөнөттүү чараларды көз жаздымда калтырууда.

Топтолмо күн энергетикасы
Эксперт күн станцияларын куруп жаткан инвесторлорду кубаттайт, бирок бул тармакка стратегиялык мамиле керектигин баса белгилейт.

«Алар күн баткандан кийин энергия жок дешет. Жок! Биз ар дайым үч эсе кубаттуулукта курушубуз керек. Эгерде бизге 100 мегаватт кубаттуулуктагы станция керек болсо, анда 400 мегаватт орнотушубуз керек, анын 300ү мүмкүн болгон жерде жылытуу үчүн колдонулушу керек. Ошондо бизде энергия суткасына 24 саат болот», — деп түшүндүрөт ал.

Толук газдаштыруу:

Кышкы тартыштыктын негизги себеби – жылытуу мезгили. Эксперттин айтымында, чечим айдан ачык.

«Биз газдаштыруу маселесин чечишибиз керек. Чүй, Бишкек шаары, газ түтүгүнө жакын бардык жерлер газификацияланышы керек. Бизде маселе болгону кышкы мезгилде — демек, жылытууда», — дейт Чолпонкулов.

Инновациялык чечимдер – жылуулук насостору

Эксперт геотермалдык энергияны колдонгон жылуулук насостору сыяктуу заманбап технологияларга көңүл бурууга чакырат.

Жылуулук насосу – бул жылуулук энергиясын төмөнкү температурадагы булактан (аба, суу же жерден) жылытуу системасына өткөрүп, муздаткычты жылытуучу түзүлүш.

«Бир киловатт коротсоң — төрт киловатт аласың. Мына ушундай нерселер менен алектениш керек», — дейт ал.

Жыйынтыктап айтканда, Марат Чолпонкулов элди дүрбөлөңгө түшпөөгө, кырдаалды өнүгүүгө түрткү катары кароого чакырды.

«Дүрбөлөңгө түшүүгө эч кандай себеп жок. Болгону муну олуттуу кабыл алып, даярданышыбыз керек. Электр энергиясына суроо-талап бар, ал тартыш. Демек, бул маселени чече турган ишканалардан сунуш болот дегенди билдирет», — деп жыйынтыктады ал.