Европалык өнөктөштөр Кыргызстандын стратегиялык кен байлыктарына кызыкдар болгон дипломатиялык ишараттар менен чектелсе, Кытай чара көрөт.
2025-жылдын 23-апрелинде Бишкекте сейрек кездешүүчү металлдарды иштетүү боюнча кыргыз-кытай компаниясы расмий каттоодон өткөн, муну Юстиция министрлиги тастыктайт.
Эржан Асанов менен И.Гаовен тарабынан түзүлгөн жаңы юридикалык жактын негизги ишмердүүлүгү баалуу металл рудаларын казып алуу жана байытуу болуп саналат. Компаниянын кеңсеси борбордо жайгашкан, бирок азырынча конкреттүү лицензия же депозит боюнча маалымат жок.
Глобалдык контексттен тышкары белгилүү аталыштагы компанияны каттоону кароо кыйын. Кытай менен АКШ толук масштабдуу соода согушуна катышып жатат жана сейрек кездешүүчү металлдар бул жаңжалда негизги фронт болуп саналат. Алар батареялар, микрочиптер, коргонуу технологиялары жана жашыл энергия үчүн чийки зат базасы болуп саналат.
Кошумчалай кетсек, 2011-жылдан бери Кыргыз Республикасында дагы бир структура катталган: Канадалык Stans Energy Corp. жана анын туунду компаниясы «Кутисай Майнинг» ЖЧКсы менен байланышкан «Кашкинский завод сейрек кездешүүчү элементтер» ЖЧКсы.
Ачык булактардын маалыматына караганда, бул ишканалар Кутессай II жана Калесай кендерине тиешелүү же алар менен байланышкан, аларды иштетүү 1990-жылдары токтоп калган.
Эки компания тең активдүү болуп саналса да, өсүүнүн ордуна, акыркы жылдары активдүүлүгүн төмөндөтүүдө. Ошентип, Кашкинский комбинатынын бюджетке ансыз деле жупуну төлөмдөрү 3,5 эсеге кыскарды – 2022-жылдагы 443,6 миң сомдон 2024-жылы 127,5 миңге чейин.
Эске сала кетсек, апрель айынын башында президент Садыр Жапаров Самаркандда өткөн Борбор Азия-Европа биримдигинин саммитинде сүйлөп жатып, Евробиримдиктин өлкөлөрүн сейрек кездешүүчү металлдардын кендерин биргелешип иштетүүгө чакырган. Бирок батыштагы өнөктөштөр азырынча конкреттүү кадамдарды жасай элек, башкача айтканда бул тууралуу жалпы коомчулук кабардар болгон эмес.
